Kiesstelsel, grondwet en nationale ontwikkeling

De maand November is aangebroken, In verband hiermee is het goed terug te gaan naar het verleden om te zien hoe onze hedendaagse problemen zijn ontstaan en wat we zouden kunnen doen om verlichting te brengen in de noden. In de aanloop naar Srefidensi 1975 is er veel gebeurd dat voor ons nog vandaag relevant is. Het stranden van de Verbroederingspolitiek van Jagernath Lachmon en Johan Adolf Pengel, de etnische polarisatie op weg naar 1975, de militaire staatsgreep, het herstel van democratie en rechtsstaat, dat alles laat zien hoe sterk onze politieke stabiliteit afhangt van de relatie tussen de VHP en de NPS als vertegenwoordigers van de twee etnische groepen die meer dan andere hun stempel hebben gedrukt op de ontwikkeling van Suriname, de Hindostanen vanwege hun talrijkheid en hun economische macht, de Creolen vanwege hun culturele hegemonie. Met de opkomst van de NDP en de politieke partijen van de Marrons, BEP en ABOP, is de positie van de NPS verzwakt. De Creoolse cultuur, de cultuur van de Westers georienteerde, Nederlands sprekende stedelijke middenklasse, is echter nog steeds onmisbaar in het geheel van bindingen dat onze multinationale samenleving bij elkaar houdt.

De betekenis van de NPS en het tandem VHP – NPS

Alhoewel de opkomst van de NDP en de Marronpartijen de NPS heeft verzwakt, is de culturele betekenis van de stedelijke Creoolse bevolking intact. Deze groep is nog steeds verbonden met de NPS. Het is de NDP niet gelukt om grote delen van de stedelijke middenklasse aan zich te binden. Zij steunde tot nu toe op de verweesde groepen in de samenleving, met name de achterstandsgroepen in de volksbuurten, en op het ressentiment onder kleinburgers van gemengd ras tegen de Afro-Surinaamse hegemonie in de NPS. De decembermoorden, de extreme corruptie, de drugshandel, de vijandigheid tegen de traditionele idolen van de Creoolse middenklasse, Nederland en de USA, .hebben verhinderd dat de NDP de belangrijke culturele rol van de NPS kon overnemen.

De NDP is getalsmatig en financieel sterker dan de NPS, maar is cultureel geïsoleerd en vervreemd geraakt van grote delen van de samenleving. De NPS is electoraal verzwakt maar haalde toch landelijk meer stemmen dan de ABOP die bijna drie keer zoveel zetels kreeg in het Parlement. De betekenis van de ABOP kan echter niet vergeleken worden met die van de NPS. De ABOP is gefocust op de identiteit van de Marrons en is een belangrijk instrument van de Marron-elite om haar positie in de samenleving te versterken. De ABOP ontbeert het kader en de visie om invulling te geven aan nationale ontwikkeling.

De electorale verzwakking van de NPS heeft het tandem VHP-NPS verstoord. En dit heeft gevolgen voor de stabiliteit en bestuurbaarheid van het land.

De overwaardering van de kiezers in de buitendistricten ten opzichte van de bewoners van Paramaribo en Wanica bevoordeelt provinciale en etnocentrische partijen zoals ABOP en verzwakt partijen met een meer nationaal georienteerde visie. De VHP en de NPS zijn ook etnische partijen, maar ontwikkelden met de jaren een sensibiliteit voor het nationale. Het is publiek geheim dat de VHP liever een sterke NPS als coalitiepartner had dan ABOP met zijn grillige, internationaal vervolgde en belachelijk gemaakte voorzitter.. Velen denken er zo over en zijn tot de conclusie gekomen dat het kiesstelsel veranderd moet worden.

Meeting over verandering van het kiesstelsel

Door de uitspraak van het Constitutioneel Hof, die onderdelen van onze kiesregeling onwettig verklaarde, is het niet meer mogelijk dat politici de issue van het kiesstelsel op de lange baan schuiven. Op maandag 31 october 2022 was er in de Ballroom van Hotel Torarica een discussieavond over deze zaak. Het geheel werd live uitgezonden via Apintie Televisie. Dat was voor mij een uitkomst omdat ik vanwege mijn hoorstoornis problemen heb met de galm in de balzaal van Torarica. Ik kon alles rustig volgen in mijn luie stoel en had geen last van galm, ruis of door elkaar pratende mensen.

Er werden inleidingen verzorgd door Serena Essed, de advokaat die de zaak van het kiesstelsel aanhangig maakte bij het Constitutioneel Hof, politicoloog Hans Breeveld, Lothar Boksteen, in zijn hoedanigheid van verkiezingsdeskundige, en de staatsrechtsgeleerde Hugo Fernandes Mendes. Essed gaf aan hoe urgent en noodzakelijk verandering van het kiesstelsel is en riep de samenleving op om pressie uit te oefenen op de politiek om deze zaak aan te pakken. Breeveld gaf een historisch overzicht van de verschillende kiesstelsels die we sedert 1863 gekend hebben. Boksteen en Fernades Mendes belichtten de haalbaarheid en de voor- en nadelen van verschillende veranderingen in het kiesstelsel.

Politieke bewegingen rond het kiesstelsel

Na de inleiders kwamen vertegenwoordigers van politieke partijen, die in het Parlement zitten, aan het woord. Zo zagen we ex-minister Stanley Betterson van de ABOP, ex-minister Edgar Dikan van BEP, mevrouw Heikerk van de NPS, de heer Reggy Nelson van de NDP en ex-vice-president Jules Ajodhia van de VHP. Enkele toppers van buitenparlementaire partijen kregen tijdens de vragenronde ook de gelegenheid hun zegje te doen. We hoorden onder anderen Steven Alfaisi van DOE, Jim Hok van PALU en Angelique del Castilho van DA91.

Natuurlijk probeerden de heren en dames politici zichzelf en hun partij zo mooi mogelijk te presenteren en daar is niets op tegen. Jammer genoeg presenteerden ze maar heel weinig concrete voorstellen omtrent de aanpak van het kiesstelsel. Voorzitter Ronnie Brunswijk van de ABOP liet via de media weten dat hij tegen verandering van het kiesstelsel is en dat hij met straatacties gaat komen als men er toch mee doorgaat. Stanley Betterson, die op de meeting het standpunt van ABOP mocht presenteren, formuleerde het een en ander diplomatischer. Het kwam erop neer dat een kiesstelsel van belang is voor sociale rechtvaardigheid. Achtergestelde groepen hebben recht op extra zetels om ze te helpen hun achterstand in te lopen. Volgens hem kwam het binnenland pas tot ontwikkeling nadat het meer zetels kreeg. Alfaisi van DOE zei dat het kiesstelsel niet alleen met gelijkheid maar ook met rechtvaardigheid rekening moet houden. Hoe dat concreet moet worden gemaakt zei hij niet. Reggy Nelson liet namens de NDP weten dat men daar niet uitkijkt naar ingrijpende wijzigingen. Verder bleef hij vaag over wat de NDP precies wil.

Het VHP standpunt

De enige politicus die een goed onderbouwde visie van zijn partij naar voren bracht was Jules Ajodhia. Hij stelde voor dat elk district een zetel krijgt voor een districtsvertegenwoordiger en dat de overige 41 zetels worden verdeeld volgens het systeem van de landelijke evenredige vertegenwoordiging. Hij gaf aan dat de VHP altijd voorstander was van een volledig landelijke evenredige vertegenwoordiging , maar dat ze daarvan afgestapt is vanwege de huidige politieke realiteit. Zijn presentatie was rustig, evenwichtig en overtuigend. Bijna staatsman-achtig en niet slechts gericht op eng partijbelang of goedkoop succes bij het publiek.

Het PALU standpunt

Andere partijen kwamen met vage populistische verhalen en voorstellen die op korte termijn niet haalbaar zijn. Wat dat betreft overtrof Jim Hok allen. Zonder enig overleg met betrokkenen stelde hij voor drie van de 51 zetels in het Parlement te reserveren voor inheemsen. Typische paternalistische oude politiek. Alhoewel dit voorstel tegemoet komt aan het groeiende besef dat de inheemsen uit hun achtergestelde positie moeten komen, getuigt het van weinig begrip van de oorzaken en de dynamiek van die achterstelling. Het lijkt erop dat Jim Hok met zijn voorstel, dat niet binnen enkele maanden haalbaar is, vooral uit is op het winnen van de stemmen van de inheemsen bij de komende verkiezingen. Ik plaatste op facebook een bericht waarin ik zei dat de drie inheemse zetels spoedig gecoöpteerd en gecorrumpeerd zullen worden door de traditionele politiek. “Jim Hok wil een groter hok voor de inheemsen in ons hokjessysteem”, schreef ik op facebook.

De inheemsen hebben land, zelfbeschikkingsrecht en grondenrechten nodig, en niet alleen maar drie zetels in een dysfunctioneel Parlement in een rammelend politiek systeem dat beheerst wordt door het kapitaal. De drie zetels zouden volgens een lid van de PALU, met wie ik na de meeting op Facebook sprak, moeten worden ingevuld door het traditioneel gezag, alsof dat een garantie zou zijn tegen omkoperij en corruptie. De ervaringen met het traditioneel gezag van inheemsen en marrons zijn wat dat betreft niet hoopgevend.

In mijn facebookgesprek met het PALU-lid noemde ik het voorstel van Jim Hok slecht overdacht, overhaast en opportunistisch.

1. Ten eerste omdat niet kan worden vastgesteld wie Inheems is en wie niet.. Velen noemen zich Indiaan maar zijn het niet.
2. Ten tweede omdat het geven van drie zetels aan een bepaalde etnische groep gaat maken dat andere groepen hetzelfde gaan willen.
3. Ten derde omdat PALU populistisch bezig is met een uit de duim gezogen voorstel zonder vooraf overfleg met belanghebbenden.
4. Ten vierde omdat met 3 permanente zetels de inheemsen als groep niet geholpen zijn. Trouwens, waarom drie en niet tien. De politieke elite zal corruptief bezig zijn met deze zetels (bijvoorbeeld middels omkoperij) waardoor het zelfbeschik-kingsrecht van de groep noch hun recht op land noch de bescherming van de eco-systemen in het Inheemse land, gewaarborgd zullen zijn.

De PALU heeft niet goed nagedacht en de motieven zijn twijfelachtig. Men wil de drie zetels niet via de partijpolitiek maar via het traditionele gezag invullen. De traditionele lijnen van de inheemsen zelf moeten daarvoor zorgen. Men vergeet dat de genoemde tribale lijnen reeds gecontamineerd en gecoöpteerd zijn door de politiek, met name door de NDP.

Jim Hok was volgens mij op de meeting om op te vallen bij de kiezers en niet om een bijdrage te leveren aan de oplossing van het acute probleem dat binnen enkele maanden moet worden opgelost willen we nog verkiezingen hebben in 2025. Het voorstel van de PALU is niet haalbaar op korte termijn en dient slechts om stemmen te winnen.

Wat kunnen we van onze politici verwachten?

Het districtenstelsel werd ontworpen als koloniale beheersstructuur, maar kreeg er in het postkoloniale stelsel een extra functie bij, namelijk als systeem voor politieke vertegenwoordiging. Geen enkel district is erop vooruit gegaan. Het binnenland is alleen maar achteruit gegaan nadat het in de jaren zestig zetels in het Parlement kreeg.

Paramaribo zelf gaat met al zijn 17 zetels ook alleen maar achteruit. Een van de sprekers in de vragenronde eindigde zijn spreekbeurt met de opmerking dat we het kiesstelsel kunnen veranderen, maar niet de politici.

Het voorstel van Jim Hok zal de klassenstrijd tegen de hegemonie van het particulier kapitaal in dit land verder frustreren. Ook nationale solidariteit raakt verder uit zicht. De plundering van het bos zal niet ophouden.

In plaats van klungelen met het kiesstelsel kan er liever gewerkt worden aan een fundamentele herziening van onze grondwet. De eenheidsstaat is het verkeerde model voor onze multinationale samenleving.. Net als de meeste andere ex-koloniën hadden we liever kunnen kiezen voor een federaal model. De inheemsen zouden hun land en hun zelfbeschikkingsrecht kunnen krijgen in de vorm van een autonome deelrepubliek in een federale Derde Republiek.

Een vriend van mij kwam laatst met het voorstel om het conflict over Tigri op te lossen door Suriname en Guyana ertoe te brengen dit gebied ter beschikking te stellen van de inheemsen. Dit driehoekje land kan dan misschien in de toekomst de nidus vormen waaromheen de nieuwe natie van de Arowakken, een volk van meer dan een miljoen mensen die leven op het Guyana plateau in Cayenne, Suriname, Guyana en Venezuela, gestalte krijgt. Alle grensconflicten in de Guyana’s zijn conflicten over gestolen land. De vorming de Arowakse natie kan deze koloniale kunu opheffen.

Verandering van de grondwet, de inrichting van een federale staat en de vorming van een Arowakse natie uit delen van Venezuela, Guyana en Suriname zijn zaken die generaties vergen. Nu gaat het er om het postkoloniale systeem in zoverre te repareren en te reviseren dat de meest acute problemen kunnen worden opgelost.

Ons postkoloniale politieke systeem functioneert al jaren slecht en moet vervangen worden, maar de krachten die een dergelijke revolutionaire verandering zouden kunnen bewerkstelligen zijn zwak en het ziet er niet naar uit dat onze samenleving de interne kracht en creativiteit bezit om een dergelijke transformatie alleen op eigen kracht te realiseren.

We zullen het voorlopig moeten doen met het huidige postkoloniale systeem en kijken hoe we binnen dat geheel toch het een en ander kunnen bereiken. In dit verband wordt door velen uitgekeken naar veranderingen in het kiesstelsel.

Twee lijnen

Er waren op de meeting in Torarica twee ideologische lijnen zichtbaar: de lijn gepropageerd door Hugo Fernandes Mendes en de lijn die schemert in de voorstellen van de PALU, de NDP en de ABOP.

De lijn van Hugo Fernandes Mendes zegt dat het kiesstelsel niet dient om sociale achterstanden te corrigeren. Daarvoor zijn er betere middelen.

Dat is ook mijn standpunt. Het klopt voor geen meter dat achtergebleven gebieden zetels in het Parlement nodig hebben om vooruit te komen. De feiten logenstraffen deze veronderstelling. Coronie is met zijn twee zetels in het Parlement alleen maar gestadig achteruit gegaan. Ook PALU die jarenlang voor Coronie in het Parlement zat heeft daarin geen verandering kunnen brengen.

Als ik me niet vergis kunnen we in de standpunten van de verschillende politici in Torarica een voorbode zien van hoe het traditionele politieke veld eruit zal zien bij de komende verkiezingsstrijd.

Ik zie twee politieke kampen ontstaan rondom de kwestie van het kiesstelsel, wat mogelijk de belangrijkste issue wordt bij de komende verkiezingen: NDP-ABOP-PALU versus VHP-NPS-DA91.

Dit is jammer omdat weer eens een door politici gemaakt probleem de aandacht afleidt van wat nu belangrijk is: de vernietiging van ons milieu en armoede. De arbeidersbeweging, milieubeweging, de grondenrechtenbeweging, de genderbeweging, en andere progressieve groepen krijgen dan in 2030 een volgende kans om te proberen een politiek vehikel voor hun issues te construeren, een nieuwe meerderheid van minderheden, zoals beschreven in mijn boek “Srefidensi, de politiek van natievorming”. MIjn hoop is dat er reeds in 2025 een progressief alternatief kan worden geconstrueerd, in de vorm van een congrespartij, een bundeling van autonome organisaties, maar gezien het opportunistische houding van de politici in Torarica, ziet het er niet naar uit dat dat gaat lukken.

Paramaribo, 3 november 2022

Wim Bakker