De identiteit en het imago van Suriname, “by design” of “by default”
Politieke mobilisatie gebeurt op twee manieren: uitgaande van materiële belangen of uitgaande van culturele belangen. Mobilisatie uitgaande van materiële belangen, die samenhangen met de productie en distributie van voedingsmiddelen en waren, noemen we klassenstrijd. Mobilisatie uitgaande van culturele belangen noemen we identeitspolitiek. Deze vorm van politiek houdt de nationale ontwikkeling van Suriname tegen. Is het mogelijk om identeitspolitiek te voeren die de nationale samenleving sterker maakt?
Conflicterende identiteiten
Alles in de politiek van Suriname draait om identiteit. Etnische politiek voert de boventoon. Politieke conflicten in Suriname gaan niet over de vaststelling van het algemeen belang. Dat zouden conflicten zijn die in principe oplosbaar zijn door overleg, compromissen en afspraken. Politieke conflicten in Suriname zijn clashes tussen elkaar tegenstrevende identiteiten. Dat zijn conflicten die in wezen niet opgelost kunnen worden. Er is bijvoorbeeld geen compromis mogelijk tussen Christendom en Islam over dogma’s zoals het goddelijke wezen van Christus. Ook een synthese die het dogma overstijgt is niet mogelijk in dit geval. Arbeiders en kapitalisten kunnen tot een vergelijk komen over herverdelingen en loonsverhogingen. Hindoe’s en Moslims zullen echter nooit tot een vergelijk komen over het eten van rund of varkensvlees. Identiteitspolitiek maakt het aftoppen van conflicten moeilijk. De Surinaamse politiek is daarom niet politiek maar strijd om de macht.
Niet alleen in de politiek viert identiteit hoogtij. Facebook en andere sociale media gaan grotendeels over identiteit. Mensen plaatsen foto’s van zichzelf, van activiteiten waarmee ze bezig zijn, van porties eten die ze hebben klaargemaakt, geven hun mening over van alles en nog wat, kortom mensen presenteren zich als persona, dat is een mens met een naam, met een identiteit. Facebook is een platform waar iedereen zich kan presenteren: “Wereld, hier ben ik. Zo doe ik mijn haar. Zo doe ik mijn nagels. Dit doe ik aan naar het feest. Zie me dansen. Kijk hoe mooi ik ben. Kijk wat ik heb gegeten en gedronken. Kijk mijn nieuwe auto.”
Facebook is een domein van identiteiten. Niets anders telt in dat domein. Je kunt elkaar niet aanraken. Je kunt elkaar niet ruiken. Je kunt het eten niet delen. De gefotografeerde porties en lichamen zijn symbolen om de persoonlijke identiteit te laten zien.
Globaliserende wereld
In de globaliserende wereld wordt identiteit steeds belangrijker. We zien dat in het religieus fundamentalisme dat zich manifesteert in het Christendom en de Islam, en nu ook bij de Boeddhisten in Thailand en in het Hindoe-hegemonisme van premier Narendra Damodarda Modi en zijn Baharatiya Janata Party.. We zien actieve bewegingen van Inheemsen en oorspronkelijke bewoners van gekoloniseerde gebieden in Zuid-Amerika, Australië, India, China en elders. Het feminisme en de LBGTQ beweging zijn belangrijke krachten in de hedendaagse wereld.
De milieubeweging is niet zozeer een identiteitsbeweging, maar kan gezien worden als een levensbeschouwelijke stroming die steeds belangrijker wordt. Voor velen is milieu-activisme onderdeel van hun identiteit.
Het lijkt erop dat in deze tijd van electronische communicatie mensen zich meer laten bewegen door culturele issues dan door structurele economische belangen.
Behoefte aan oorspronkelijkheid
In een steeds meer technologisch en cultureel gestandaardiseerde wereld hebben mensen een groeiende behoefte aan wat ze noemen echtheid, natuurlijkheid, oorspronkelijkheid.
Overal zijn mensen bezig te zoeken naar hun “roots”. In de familie van mijn vrouw zijn een paar mensen bezig met stambomen. We hebben een keer de directiewoning van de Waterleiding te Republiek gehuurd voor een familie-samenkomst. We konden de stambomen van de familie bekijken op grote papieren vellen die aan de muren waren geplakt. Bij sommige namen werd een toelichting gegeven, zoals: “zij was het kind van een slavin”…” die was het buitenkind van een gouverneur met een Inheemse vrouw”…. “die broer wilde in Europa niet deugen en werd naar Suriname gestuurd…”het gerucht gaat dat zij het kind was van Barnet Lyon met een Hindostaanse vrouw”…
De familie heeft wortels die teruggaan tot gouverneur Mauritius. Jammer genoeg loopt het spoor meestal dood bij de namen van Afrikaanse en Inheemse voorouders. In de familie van mijn vrouw zijn we voor wat betreft de Europese voorouders tot nu toe gekomen tot de 18de eeuw, bij een ingenieur, Christiaan Brunings, die als waterstaatkundige een rol speelde bij de inpoldering van Haarlemmermeer. Bij Afrikaanse en Inheemse voorouders eindigt de zoektocht meestal rond 1830. De slavenregisters zijn niet geschikt voor het natrekken van familiebanden en er zijn helemaal geen registers van Afrikaanse voorouders voorbij Sint George d’Elmina. Hun afwezigheid in de registers spreekt boekdelen.
De hamvraag van het leven: wie ben ik?
“Wie ben ik” is een vraag die wezenlijk is voor opgroeiende jongelingen. Het is ook een vraag die iedereen zich moet stellen om een politiek betrokken, verantwoordelijke burger te worden. Het is de vraag, die iedereen die de politieke arena betreedt, als kandidaat of kiezer, voor zichzelf moet beantwoorden. Wie zichzelf niet kent, kan instru-ment worden van onbewuste neigingen en driften en daardoor zichzelf en anderen schaden. Hij zal de vraag “Wie zijn wij”, die bij politieke bundeling wezenlijk is, niet kunnen beantwoorden en een speelbal kunnen worden van politieke stemming-makerij.
Mensen moeten zich verenigen in politieke organisaties om een groepsbelang in de politieke arena te verdedigen. Mensen kunnen zich verenigen op basis van culturele, religieuze of materiële belangen. Het probleem is dat mensen in multi-etnische samenlevingen moeite hebben een gezamenlijk antwoord te vinden op ecologische en sociale problemen.
Gekostumeerde elites
Het kunnen overstijgen van de groepsidentiteit, sportiviteit, geven en nemen, zijn vermogens die aangeleerd en ontwikkeld moet worden. Dat wil nog niet goed lukken. Integendeel. Etnische identiteiten worden opgepoetst en waar nodig uit het niets geschapen. De sari’s, lehenga’s, choli’s, jodhpuri jackets, salwaar kameez pakken en tulbanden worden steeds rijker versierd en extravaganter. De angisa’s nemen steeds grotere vormen aan. De koto’s worden verfraaid met dure kant van katoen, zijde of gouddraad. Kant was populair in de tijd van de Barok, toen edellieden in Europa hun kragen en mouwen daarmee lieten afzetten. In het Caraibisch gebied maken we nu ook een soort Barok mee. Op feesten gaan mensen gekleed in de laatste mode van India en Pakistan. Op recepties presenteren de vrouwen zich vaak in etnische gewaden en de mannen geven aan hun westerse maatpakken een etnisch accent door een pangi over de schouder de binden of door een verentooi op het hoofd te dragen naar het model van de Amerindiaanse naties van de Great Plains in Noord-Amerika. Sommige mannen kleden zich voor feesten en officiële gelegenheden in West-Afrikaanse agbada’s en kaftans.
De genodigden op recepties op het paleis zien er steeds Afrikaanser en Aziatischer uit.
Onze gekostumeerde etnische elites tonen met hun uitbundige. bombastische outfits wie ze zijn. De etnische symboolfunctie van kleding en haardracht wordt krachtig gestimuleerd doordat de bezoekers van de feesten en recepties elkaar allemaal filmen en de beelden via internet verspreiden.
Identeit en imago
De reden waarom ik vandaag over dit onderwerp schrijf is een boek dat ik tegenkwam bij het zoeken naar een ander boek. Het boek heet “Identiteit en imago. Grondslagen van corporate communication” van Cees van Rieli. Ik nam het boek mee naar bed om in te bladeren. In essentie was de boodschap dat organisaties, met name bedrijven, een identieit nodig hebben om zich in de samenleving (of op de markt) te profileren. Identiteit en imago zijn cruciaal voor het succes van elke organisatie. Van Riel definieert identiteit (van een bedrijf) als het samenstel van zichtbare kenmerken en uitingsvormen dat uiting geeft aan de “persoonlijkheid” van de organisatie. Imago is het beeld dat anderen hebben van het bedrijf.
Identiteit is wie of wat je werkelijk bent. Identiteit is “zelfpresentatie”. Bij zelfpresentatie is van belang dat die eerlijk en oprecht is. Het imago dat men probeert te projecteren in de buitenwereld moet in overeenstemming zijn met de identiteit. Een vals imago zal niet lang stand houden. De echte aard van de organisatie zal via de acties van de organisatie blijken.
Identiteit als bindmiddel
Bij het bespreken van het belang van identiteit voor een bedrijf noemt de auteur ondermeer de motivatie van de leden (cq medewerkers) van de organisatie. Een identeit zorgt voor de ontwikkeling van een “wij gevoel”. Het kan ook zorgen voor de versterking van het vertrouwen van het publiek in de organisatie. Dit vertrouwen is van belang bij onderhandelingen met leveranciers, afnemers en financierders.
Een sterke identiteit kan fungeren als een bindmiddel tussen leden van de organisatie en tussen de organisatie en andere groepen. Organisaties moeten daarom werken aan zichzelf. Een bewust gecreëerde identiteit kan het begin zijn van een nieuwe politieke cultuur of bedrijfscultuur.
Gebouwen, symbolen, logo’s, huisstijl, bedrijfs-kleding, personeel, productiewijze, advertenties, klanten, sociale activiteiten (bijv. sponsoring), dragen alle bij aan de identiteit van de organisatie. Symbolen (zoals logo’s, vlaggen, merknamen) en producten zijn onmisbare onderdelen van de identiteit, maar de identiteit wordt vooral bepaald door het maatschappelijk gedrag en de interne bedrijfscultuur. Identiteit is iets dat gepland en georganiseerd kan worden.
Suriname “by design” of “by default”
Toen ik dit las, legde ik het boek naast me neer om een opkomende gedachte te verwerken. Identiteit is maakbaar. Is het mogelijk om de identiteit van Suriname zodanig te versterken dat het kan fungeren als raamwerk voor alle etnische identiteiten in het land? Zouden we Suriname “by design” kunnen ontwikkelen in plaats van “by default”, zoals tot nu toe is gebeurd onder invloed van internationale stromen van kapitaal, grondstoffen en arbeidskrachten?
Ik heb ergens een boek liggen waarin de schrijver natie-staten omschrijft als verbeelde (uit de verbeelding voortspruitende) samenlevingen.
Mensen van verschillende etniciteiten, met verschillende religieën, verschillende talen en geschiedenissen zijn vele malen met succes bijeengebracht in natiestaten.
Natiestaten zijn geen natuurverschijnselen. Het zijn menselijke constructies. Ze werden ontworpen, opgezet en gehandhaafd door de menselijke verbeelding. Natiestaten worden in de eerste plaats gevestigd, niet op een stuk grond, maar in de geest van mensen. Net zoals multinationals als Shell of Unilever steeds werken aan hun identiteit (cq imago) om hun positie in de wereld te waarborgen, zo zou Suriname opnieuw ontworpen kunnen worden om het leven van de Surinamers te verbeteren en de positie van het land te versterken.
Nationale identieit en ontwikkeling
Suriname is echter geen bedrijf dat we gemakkelijk opnieuw kunnen ontwerpen en veranderen. In de eerste plaats kunnen we de geschiedenis niet veranderen. Ook kunnen we het land niet verhuizen naar een andere lokatie in de wereld. Ook de naam van het land kunnen we niet gemakkelijk veranderen, hoewel dat in principe mogelijk is. We zouden nationale symbolen zoals de vlag en het wapen kunnen veranderen, maar de verandering van namen en symbolen zal nooit voldoende zijn.
Wat zouden de contouren kunnen zijn van een nationale identiteitspolitiek? In de eerste plaats zal een nationale identiteitsbeweging moeten uitgaan van de gegeven, niet te veranderen kenmerken van Suriname. Die kenmerken zijn onwisbare onderdelen van onze nationale identiteit. Onze toerisme-sector heeft het nodig voorwerk gedaan. Het imago van Suriname als “Little United Nations”, een samenleving van naties die vreedzaam met elkaar leven, wordt al vele decennia door de toerismesector aan de wereld gepresenteerd.
Vereniging van naties is een wezenlijk aspect van onze identiteit. Het is een duurzaam kenmerk. Het was gisteren zo en morgen zal het nog steeds zo zijn. Het is een kenmerk dat alle mensen in het land raakt. En het is een kenmerk dat Suriname onderscheidt van andere landen. Andere landen hebben ook een multinationaal karakter, maar geen enkel land heeft dezelfde bevolkingssamenstelling als Suriname. Suriname is bijvoorbeeld het enige land op het Westelijk halfrond met een relatief grote Javaanse bevolkingsgroep. Ook Marrons komen alleen in Suriname voor. Suriname is het enige land buiten Europa waar de Nederlandse taal gesproken en geschreven wordt.
Een ander belangrijk element van onze nationale identiteit is ons grondgebied. Onze territoriale identiteit is een onmisbaar aspect van onze nationale identiteit. Suriname heeft een plaats op de wereldkaart. We zijn op tal van manieren, die grotendeels onbewust blijven, met elkaar verbonden doordat we leven in hetzelfde landschap en dezelfde uitdagingen van klimaat en infrastructuur ondergaan. Het probleem dat we hebben is de falende integratie van verschillende lokaties in het land. Stad, district en binnenland zijn niet goed op elkaar afgestemd waardoor er onvoldoende spreiding is van welvaart in de vorm van werkgelegenheid, huisvesting, ge-zondheidszorg en onderwijs.
Zorg voor het milieu
De zorg voor het milieu kan een aangrijpingspunt zijn voor nationale solidariteit. De milieubeweging is groeiende en gaat dwars door alle etnische, geografische en economische verdelingen van het land. Surinaamse milieu-activisten zoals Monique Pool en Erlan Sleur maken internationaal furore en er zijn een groot aantal organisaties actief op milieugebied. Professor Idris Naipal onderneemt acties tegen klimaatverandering en legt mangroveplantages aan om de kust te beschermen. Op Facebook zijn er verschillende klimaat- en milieu-groepen actief.
Nieuwe staatsvorm
Het allerbelangrijkste voor natievorming is het ontwerp van een nieuwe grondwet. Men koos in 1975 voor een eenheidsstaat. Dit model voldoet niet voor “Little United Nations”. Er zal een ander model moeten komen, een meer federaal model waarin ook ruimte is voor NGO’s om mee te doen in politieke besluitvormingsprocessen. Ook zal de nieuwe staatsvorm in het bijzonder rekening moeten houden met de Inheemsen. Onze staat kan niet gefundeerd blijven op de roof van Inheemse grond en de marginalisering van de Inheemsen.
SetiSRnan heeft een visie op de Derde Republiek, die ruimte biedt voor zelfbeschikking van naties en zelfpresentatie van identiteiten in een federaal verband, die de grondenrechten van de Inheemsen honoreert en een Hoge Raad van piaimannen aanstelt om te waken over het bos. Op die manier krijgen de twee Inheemsen op het wapen van Suriname eindelijk echte betekenis. We hebben reeds het imago van Little United Nations. Laten we onze identiteit daarmee in overeenstemming brengen.
Paramaribo, 14 juli 2022.
Wim Bakker, voorzitter Platform SetiSRnan
- “Identiteit en Imago. Grondslagen van corporate communication”, Cees B.M.van Riel.Uitgegen door Academic Service, Schoonhoven. Copyricht © 1996, 1997 C.B.M.van Riel. ISBN 90 5261 145 9 / CIP
