Is de VHP het grootste probleem van Chan?
Woensdagmiddag 24 augustus 2022 was het rustig op de poli. Hierdoor kon ik wat langer praten met patiënten. Met twee van hen sprak ik over de politieke situatie.
Bij de eerste, een hindoestaanse man van middel-bare leeftijd met een staffunctie bij de overheid, lokte ik het gesprek uit met de vraag “Denkt u dat er vervroegde verkiezingen komen?”
De man antwoordde dat de president dat misschien wil omdat het niet goed gaat in de coalitie met ABOP. Hij vond dat president Santokhi geen goede job doet. Te veel “names and faces”, te veel mislukte beleidsplannen, te veel corruptieschandalen. Hij meende dat Santokhi bang is voor Brunswijk. Ministers van de ABOP worden door Santokhi niet op het matje geroepen en VHP-ministers met problemen worden onvoldoende beschermd, zei hij. Hij haalde het voorbeeld aan van de Prenobe Bissessur, die in Nederland een advokatenkantoor heeft en die volgens berichten voor het bedrag van 17500 Euro per maand werd aangetrokken als consultant bij de SLM. Volgens de man heeft Santokhi deze consultant aan de SLM opgedrongen.
De tweede persoon met wie ik sprak was een creoolse vrouw van 68 jaar. Zij vertelde dat zij op haar achtttiende de NPS in haar hart gesloten heeft. “Iedereen die mij kent, weet dat je bij mij niet moet komen met negatieve verhalen over de NPS, want dan ga ik de tijd nemen om je uit te leggen dat de NPS geen corruptie accepteert. Als je in de fout gaat, moet je weg. Er zijn genoeg voorbeelden daarvan”, zei ze. Ze werkt nog steeds. Het is wel zwaar geworden door de koersen. Ze heeft een stand op de markt, maakt ijsjes om te verkopen en werkt ook nog als schoonmaakster bij mensen thuis.
Ze heeft altijd op eigen benen gestaan en de NPS nooit gevraagd om een baan of een andere gunst. Zij vertelde dat zij dagelijks door mensen op de markt wordt aangesproken. Creolen vragen haar waarom de NPS geen andere voorzitter kiest, eentje die het volk aanspreekt. Met Rusland wordt het niets, vindt men. Hindoestanen komen naar haar toe en vragen haar wat er gebeurt in de NPS. Ze ervaren dat de VHP een sterke NPS nodig heeft om goed te kunnen regeren. Men ziet ABOP en in het verlengde daarvan het kiesstelsel als de grootste problemen van de coalitie. Velen denken met weemoed terug aan de tijd van de verbroederingspolitiek toen de NPS en de VHP samenwerkten.. Maar die goede oude tijd komt niet meer terug.
Suriname ondergaat veranderingen. We verkleuren van westers naar oosters. De creoolse elite, die sedert het begin van de postkoloniale politiek na de Tweede Wereldoorlog, de dienst uitmaakte in Suriname, werd bij de verkiezingen van 2020 opzij geschoven. We kregen een regering van VHP en ABOP.
De NPS werd mede dankzij het onrechtvaardige kiesstelsel gereduceerd tot een meeloper. Deze machtsverschuiving heeft het wankele evenwicht in onze politiek verstoord. Dit gaat gepaard met etnische polarisatie en groeiend onvermogen om nationale problemen op te lossen.
Pandits en miljonairs
De pandits en de miljonairs van de VHP, die lang gewacht hebben op dit moment, vinden dat nu de tijd is aangebroken om hun zaken door te drukken. Ze waren nooit happy met de lijn van Jagernath Lachmon, die bij de verkiezingen van 1970, de vorige keer dat de VHP de verkiezingen won, Jules Sedney van de PNP tot regeringsleider maakte. Lachmon voelde aan dat de creoolse bevolkingsgroep nog niet klaar was om een hindoestaan als minister-president te aanvaarden. Een verstandig inzicht, dat ertoe bijdroeg dat het toen niet tot een burgeroorlog is gekomen. Nu, vijftig jaar later, blijkt in deze situatie nog niet veel verandering gekomen te zijn. De VHP is nog steeds niet echt ready om Suriname te leiden, deels vanwege zichzelf, deels omdat grote delen van de bevolking daar moeite mee hebben. Veel VHP-ers beseffen dat, met name de marktventers met wie mijn patiënte sprak. Kennelijk is dat besef bij de pandits en de miljonairs minder sterk.
De pandits en de miljonairs van de VHP hebben nooit hoeven dealen met nationale vraagstukken. De eersten waren gefocust op het bouwen van mandirs en religieuze scholen. De laatsten concentreerden zich op winst maken en nu hun partij gewonnen heeft, willen ze neo-liberale veranderingen doorvoeren ten behoeve van het bedrijfsleven. En er zijn enkele personen die via luctratieve deals met de NDP, en mogelijk ook door illegale praktijken, miljonair geworden zijn. Deze groep was bij de NDP en zit nu bij de VHP. Ze sluiten zich aan bij wie regeert. Het zijn deze ondernemers die vanuit de tweede lijn in de VHP komen aandansen met allerlei projecten en investeerders, die vaak niet helemaal kosher zijn. Allerlei niet goed uitgedachte projecten worden gepusht en op het bord van de regering gelegd. De regering ondervindt veel schade van deze dubieuze inititatieven. Ik heb deze informatie van een insider. De tweede lijn wil niet dat de VHP de rol overneemt, die de NPS speelde, dat wil zeggen de rol van bemiddelaar tussen concurrerende en vijandige groepen. De mensen van de tweede lijn willen dat de VHP keihard moet gaan voor hun culturele en financiele belangen. Voor het “passen en meten” van president Ronald Venetiaan hebben ze geen geduld meer.
Natievorming versus diaspora
De VHP heeft geen cultuur ontwikkeld van verantwoordelijkheid voor het leven van andere groepen in het land. Dat hoefden ze ook niet. Dit moeilijke werk werd altijd aan de NPS overgelaten.
Maar nu moet de VHP het ineens zonder de NPS doen. En dat lukt nog niet goed.
Het westerse, creoolse project van natievorming mislukte en lijkt vervangen te worden door een project om Suriname te integreren in de wereld. Het project van Srefidensi was gericht op de afschaffing van etnische groepen en de schepping van een nieuwe identiteit, de Surinamer. In het VHP-project gaat het om vreedzame co-existentie van bevolkingsgroepen en behoud van identiteit en traditie. Maar ook dit project stevent af op mislukking. Waar de NPS nooit happig was om Surinamers in het buitenland speciale rechten te geven, lijkt het erop dat de VHP haar hoop heeft gevestigd op de Surinaamse diaspora. De NPS vond het belangrijk dat remigranten de Surinaamse nationaliteit aannamen, maar dat hoeft van de VHP niet meer. Men verwacht veel van de diaspora. En dit veroorzaakt problemen, zoals met de consultant van de SLM.
VHP niet ready voor hegemonie
De VHP heeft, anders dan de NPS in haar hoogtijdagen, geen bestuurscultuur. Ze is in feite niet ready voor de job die nu van haar verwacht wordt. De partijcultuur van de VHP is niet gericht op regeren van een land, maar op behoud van de cultuur en op het verhogen van de goede naam en eer van belangrijke families. Kapitaal en religie werken in deze hand in hand. Om een multinationale samenleving te regeren moet je interesse en aandacht hebben voor andere groepen en andere culturen in de samenleving.
De hindoestanen hebben als cultuurgroep een naar binnen gekeerde blik. Er is weinig belangstelling voor andere groepen en hun activiteiten. Ik denk hier aan de wandelmars. De participatie van hindoestaanse groepen aan de wandelmars is altijd nihil gebleven. Er is ook weinig belangstelling voor de ontwikkeling van de eigen Sarnami cultuur. Men leert liever Hindi dan Sarnami. Alle ogen zijn gericht op India. De Sarnamigroep heeft weinig schrijvers, dichters, beeldhouwers en topsporters voortgebracht, maar veel artsen, advocaten, notarissen, accountants, ingenieurs en ondernemers. De hindoestaanse elite heeft de creoolse elite economich en politiek overvleugdeld, maar mist – net als de creoolse elite, maar om andere redenen – de kracht om het land te vormen naar haar beeld.
Het falen van de creoolse elite
De creoolse elite had de culturele bagage en de know how om de koloniale staat over te nemen. Ze had de bindingen met alle groepen en de ongeschreven know how van de kolonialen ter beschikking over hoe een multinationale samenleving gerund wordt, maar verprutste haar historische opdracht door innerlijke strijd over de westerse cultuur en Nederland. De creoolse elite was verdeeld tegen zichzelf. Zelfhaat saboteerde haar hegemonische capaciteiten. Innerlijke ver-deeldheid over identiteit stond de ontplooiing van de creoolse elite in de weg. Waar bijvoorbeeld de Braziliaanse elite de westerse cultuur omarmde en zich schaamteloos liet inspireren door het positivisme van Franse filosofen zoals Auguste Comte (1798 – 1857) (van wie de leus op de Braziliaans vlag – ordem e progresso- afkomstig is), kwam de Surinaamse creoolse elite nooit in het reine met zichzelf als erfgenaam van de koloniale orde. De creool kwam niet in het reine met de witte man, in zichzelf en in de wereld. Ik moet hier even denken aan de eerste jaren na de onafhankelijkheid, toen enkele goedbedoelende mensen zich ernstig ingezet hebben om Sinterklaas te vervangen door Gudu Pa, die een paar keer met een bootje aankwam bij de Marinetrap. De rijke grote baas mocht blijven, maar niet als witte man.
De zwakte van de hindoecultuur
De hindostaanse elite is niet in staat de hegemonische rol van de creoolse elite over te nemen. Misschien moet ik zeggen ,”niet geïnteresseerd” in plaats van “niet in staat”. De horizon van de hindoestaanse cultuur is de kosmos. De kern van de wereldbeschouwing is het begrip Karma. Over de wereld, het land, of medemensen hoef je je in wezen geen zorgen te maken, want het lot van de mens is door Karma bepaald. Karma bepaalt wat je bent en wie je bent. Probeer niet de wereld te veranderen. Volg de regels en zorg voor jezelf. Zorg dat je rein blijft, geef aalmoezen aan de armen en doe op tijd de rituelen in de tempel.
Het hier geschetste beeld is een “ideaalbeeld” van de hindoestaanse cultuur. Het is meer een karikatuur dan een levensecht portret. India is een wereld op zich. Er worden honderden verchillende talen gesproken. Er worden vele verschillende gods-diensten beleden. Toch zit er in de karikatuur een kern van waarheid. Het hier door mij geschetste beeld van de hindoestaanse cultuur sluit aan bij de kritiek van V.S.Naipaul in zijn boek “India: A Wounded Civilization”i
Dit “ideaalbeeld” kan niet gebruikt worden om het gedrag van personen in concrete situaties te verklaren, maar gaat over patronen van collectief gedrag. Hiebij moeten we er rekening mee houden dat de hindoestaanse cultuur net als alle andere etnische culturen bezig is te verdampen in de hitte van de internationale kapitalistische technologische cultuur. Indiërs in diaspora, ook in Suriname, ontdoen zich in rap tempo van de ontelbare regels en sociale onderscheidingen van de hindoe-cultuur. In India zelf zorgt het kapitalisme voor een ongekende sociale mobiliteit, waardoor de greep van de Brahmanen op de samenleving snel afneemt. Op het platteland van India, met name in de gebieden waar de Surinamers vandaan komen, leven honderden miljoenen mensen nog onder het kastenstelsel.
Honderden miljoenen zijn nog steeds “onaanraakbaar”.
Degeneratieve verschijnselen
De geleidelijke afbraak van de hindoecultuur onder invloed van diaspora, idustrialisatie, kapitalisme en urbanisatie, gaat in India hand in hand met toenemende spanningen tussen “onaanraakbaren”, de Dalits, en de Brahmanen, tussen stad en platteland, tussen hindoes en moslims, tussen het Arische noorden en het Tamil zuiden. Er is een nieuwe militante vorm van hindoeisme ontstaan die onder leiding van premier Modi de macht overnam van het Ghandi-isme. Het nieuwe nationalistische hindoeisme onderdrukt de christelijke en moslim minderheden en de vele inheemse volkeren in India. Het hindoeisme kende geen nationalistische motieven en trots was nooit een hoog aangeschreven deugd , maar bij het nieuwe hindoe-isme passen trotse nationalistische gevoelens wel.
In Bollywood worden tegenwoordig tal van films gemaakt die het hindoenationalisme propageren. De sociale spanningen veroorzaken persoonlijkheidsstoornissen en gedragsafwijkingen. Het geweld in de samenleving neemt toe. Dit blijkt ondermeer uit de vele groepsverkrachtingen en de gewelddadige aanvallen op moskeeën en kerken. Vrouwelijke toeristen kunnen in India niet in hun eentje de straat op.
Net als in India zien we in Suriname tekenen van deze moeizame transformatie. De zuchten en driften raken ontregeld. De meeste bezoekers van seksclubs zijn hindoestaans mannen. Alcoholisme viert hoogtij. De cultuur van kaste en karma valt uit elkaar. Dat was een cultuur waarin het gedrag van mensen tot op de kleinste details geregeld was, vanaf wat en wanneer en met wie je mag eten en met welke hand je de geslachtsorganen van je partner mag aanraken (de linker) tot met wie je mag trouwen, waar je mag wonen en welk werk je mag doen. Astrologie speelt in de Indiase cultuur een grote rol en past in het beeld van de naar binnen gekeerde mens die de toekomst passief over zich heen laat komen en niet probeert de toekomst zelf te bepalen.
De mensen beginnen nu te leren verantwoordelijkheid te nemen voor hun leven en het land. Ze leren burgers te zijn. Ze ontdekken hun eigen wil en laten zich niet langer door rituelen en guru’s leiden. Nieuwe vrijheden gaan vaak gepaard met overdrijvingen omdat men nog niet goed weet om te gaan met de vrijheid. Er wordt te weinig rekening gehouden met de belangen van anderen. Zo krijgen we te maken met allerlei vreemde projecten en investeerders met een twijfelachtige reputatie, zoals de HPSG-deal en het Surfin project. De miljonairs in de VHP hebben zich bevrijd van bepaalde lasten van de hindoecultuur. Ze geloven niet meer echt in Karma. Ze geloven in winst. Ze kunnen het zich niet permitteren om zich spiritueel naar binnen te keren. Ze moeten dealen met de wereld, met werknemers, met klanten, met buitenlandse leveranciers. Maar echte burgers werden ze nog niet. De VHP worstelt aan de ene kant met een eeuwenoude obsolete cultuur en aan de andere kant met de onevenwichtige reacties op het uiteenvallen van die cultuur.
NPS terug naar de marktventers en de sociaal-democratie
De 68-jarige vrouw en ik kwamen in ons gesprek tot de conclusie dat de NPS tot zichzelf terug moet keren. Dit betekent: terug naar de marktventers. Terug naar de sociaal-democratie. De NPS moet niet strijden tegen de VHP, maar tegen de NDP.om de creoolse volksklasse terug te winnen. Een rechtse VHP voor de ondernemers en een linkse NPS voor de werkende klasse vormen een goede combinatie om dit multiculturele land te besturen, althans tot de tijd komt van transformatie van het postkoloniale systeem en de vorming van instituten voor directe, radicale democratie.
Voordat we aan een nieuwe politieke orde kunnen werken, moet eerst de oude hersteld worden. In de chaos van de populistische diktatuur is werken aan politieke en culturele bewustwording niet goed mogelijk. Dat herstel vraagt op dit moment om een hernieuwde en versterkte samenwerking tussen de VHP en de NPS.
Zonder een sterke, gereorganiseerde NPS met een nieuwe inspirerende leiding zal dat niet lukken. Het zal lang duren voordat de VHP zelf, de NDP of een andere partij de bindende rol van de NPS kan overnemen. De VHP heeft de NPS nodig om dit land te kunnen besturen. Chan’s grootste probleem is niet ABOP, maar de VHP zelf, dat de capaciteiten mist om de ABOP te beheersen en haar eigen pandits en miljonairs in het gareel van de natie te houden.
Paramaribo, 25 augustus 2022
Wim Bakker, voorzitter Platform SetiSRnan.
- S.Naipaul “India: A Wounded Civilization” ; Penguin Books © V.S.Naipaul 1977
