Reparatie of nieuwbouw, confrontatie of coöperatie, financialisering of integratie, lokaal of globaal?
Het bezoek van vice-premier Sigrid Kaag ging op social media gepaard met afwijzende commentaren en onvoordelig gefotoshopte beelden. Er was minder ruis op social media bij het bezoek van minister Franc Weerwind, die naar Suriname kwam om de speech van Mark Rutte met Surinaamse politici en reparatie-activisten te bespreken.
Had Kaag hem alle tegenwind al uit de zeilen genomen? Of speelt de issue nog te weinig in alle lagen van de samenleving? De speech van Rutte was mooi, maar stelde weinigen in Suriname echt tevreden. Tegen Weerwind had vrijwel niemand wat in te brengen. Het was rustig op facebook tijdens zijn bezoek.
Uiteenlopende meningen
De meningen op social media lopen uiteen.
Vanaf “reparaties zijn achterlijk” tot “50.000 Euro voorschot per nazaat”. Er worden allerlei grapjes over gemaakt. Velen vinden het prima als er geld komt maar geloven niet echt dat het zover zal komen. Armand Zunder, de leider van de reparatiebeweging in Suriname, vond de officiële erkenning van de Nederlandse regering van het slavernijverleden positief. Maar hij vond het een groot gemis dat Rutte niet over verantwoordelijkheid en herstelbetalingen had gesproken. Wat de aanbieding van excuses betreft gaf Zunder aan Weerwind de suggestie mee dat de koning persoonlijk op 1 juli 2023 in Suriname zijn excuses komt aanbieden.
Johan Roozer, voorzitter van het Nationaal Comité Herdenking Slavernij in Suriname, liet weten dat excuses van Weerwind, die zelf nazaat is van slaven van plantage Eendragt, onder geen beding zouden worden geaccepteerd. ”Een witte persoon moet dat doen”, verklaarde Roozer. En dat vanwege “spirituele redenen”.
Dew Sharman, ondervoorzitter van het Parlement, vond de speech van Rutte teleurstellend omdat er niets werd gezegd over de situatie van de Inheemsen. Hij had kritiek op de “onvolwassen” manier waarop de Nederlandse regering met de zaak was omgegaan, doelende op de communicatiestoornissen en misverstanden in aanloop naar de speech van Rutte.
We zagen in de media exponenten van de reparatiecommissie van CARICOM kritiek leveren op de Nederlandse regering in lijn met de standpunten van hun commissielid Armand Zunder.
Uit Guyana kwam het bericht dat men ook herstelbetalingen van Nederland wil omdat zij ook eeuwenlang een kolonie van Nederland waren.
Het bezoek van Weerwind verliep verder zonder wanklank. Hij bracht bezoeken aan verschillende personen en organisaties. Op mediabeelden zie ik mensen van alle bevolkingsgroepen die hun beste kleren hebben aangedaan om zijn hand te komen schudden.
“Case by case” of integraal?
De reacties op de speech van Rutte roepen een paar vragen op. De eerste vraag is: moeten kwesties van herbetalingen worden aangepakt op een “case by case” manier, waarbij elk land en elke groep apart wordt bekeken of moeten ze worden geplaatst in een internationaal kader?
De CARICOM commissie en verschillende landen zoals Jamaica hebben reparatie-eisen ingediend bij Engeland. Veel landen, zoals Guyana, zijn kolonie geweest van verschillende Europese landen en kunnen net als Guyana claims bij meerdere kolonisatoren neerleggen.
Een tweede vraag is: moeten de issues van slavernij, grondenrechten van Inheemsen, contract-arbeid en ecologische verstoringen elk apart bekeken worden of zou het beter zijn alle postkoloniale issues integraal aan te pakken?
Kolonialisme ging hand in hand met slavernij, ecologische verstoringen, culturele vervreemding, ontheemding van Inheemse volkeren en massale (al of niet gedwongen) migraties van miljoenen mensen over wereld.
Spiritueel en financieel
Het denken van het reparatie-activisme is soms moeilijk te volgen. In de eerste plaats doordat de beweging bestaat uit een aantal verschillende groepen die elk een ander wensenpakket hebben. De eisen variëren van excuses door de koning persoonlijk, uiteenlopende bedragen in miljarden euro en uitkeringen aan individuele nazaten, tot het bij wet verbieden van Pieterbaas en het woord “neger”. Tegenover een verslaggever van het Nederlandse blad Trouw zei Roozer dat vanwege “spirituele redenen” niemand anders dan een “wit persoon” de excuses aan de nazaten mag uitspreken.
De ideologische speerpunten van de radikale reparatie-activisten zijn spiritueel en financieel.
Wat het spirituele betreft hecht de beweging veel waarde aan symbolische en rituele acties. De koning moet op 1 juli naar Ondrobon komen om bij het beeld van Kwakoe zijn excuses aan te bieden. In ieder geval moet een “witte persoon” het doen. Franc Weerwind is als nakomeling van Afrikanen daarvoor niet geschikt. A buba e bari. Ik zie het toneel al voor me. De koning met een kamisa over zijn schouders en de koningin met een angisa op het hoofd die water uit een kalebas plengen aan de voeten van Kwakoe. Feest in Paramaribo! Een grote culturele optocht door de Zwartenhovenbrugstraat. De ronddolende geesten van gewelddadig gestorven voorouders kunnen gaan rusten.
Na het spirituele komt het financiële. En daar zit een probleem. De twee strategische speerpunten, de spirituele en de financiele, zijn in tegenspraak met elkaar. Het lijden van de voorvaderen kan op geen enkele manier vergoed of rechtgezet kan worden met geld.
De gedachte dat herstelbetalingen voorouderlijk leed kunnen goedmaken is een teken dat het kapitalisme de ultieme overwinning heeft behaald in de geest van de nakomelingen. De duivel lacht. In het hedendaagse kapitalisme is alles gefinancialiseerd, vanaf de grond en de natuur tot en met producten van de menselijke geest. Lief en leed zijn gefinancialiseerd. En nu dus ook het leed van voorouders.
Strategische complicaties
Dat men de Nederlandse samenleving confronteert met miljardenrekeningen in deze tijd van oorlog, COVID-19, klimaatverandering, prijsstijgingen en groeiende tekorten op de overheidsbegroting, getuigt van een gebrek aan politiek-strategisch inzicht. De eisen, en de wijze waarop die worden verwoord, dragen bij aan verdere polarisatie in de Nederlandse politiek en zijn voer voor politici als Geert Wilders en Thierry Baudet, die het racisme in de Nederlandse samenleving aanwakkeren.
Mocht er toch wat geld vrij komen specifiek voor Afro-surinaamse belangen, kan dat bijdragen tot verdere sociale fragmentatie in Suriname.
Het spirituele biedt geen definitieve oplossing. Het probleem met spirituele benaderingen is dat rituelen steeds herhaald moeten worden om hun kracht te behouden. En er zulllen altijd een paar geesten zijn die niet tevreden zijn gesteld. Het zal echter moeilijk gaan om de koning elk jaar of om de vijf jaar naar Kwakoe te laten komen om de kracht van het ritueel te herstellen.
Omdat de spirituele noch de financiële benadering het gewenste resultaat opleveren, moeten reparaties geplaatst worden in de grotere context van integratie van metropool en periferie, van de constructie van een rechtvaardige wereldorde. Geef ons garantieprijzen voor onze grondstoffen. Geef ons visumvrij reizen in de wereld. Verlos ons van ondraaglijke schulden. Stel de markten open voor onze producten. Voor de rest kunnen we zelf zorgen.
Suriname is het product van het koloniale wereldsysteem en staat voor de taak om met verschillende volkeren een nationale samenleving te vormen. De kwestie van reparaties moet met zorg worden aangepakt om te voorkomen dat de verdeeldheid in onze samenleving groter wordt.
De radikalen in de reparatiebeweging eisen miljarden euro exclusief voor de nazaten van tot slaaf gemaakten. Dit is problematisch in verband met natievorming en koppelt de issues van de slavernij los van al die andere ecologische, politieke en economische issues.
Mensen moeten met elkaar samenwerken over landsgrenzen heen. We moeten het zoeken in directe person-to-person en people-to-people contacten en gezamenlijk optrekken tegen de grote problemen van onze tijd, die alle een internationale
aanpak vereisen: ecologische verstoringen, klimaatverandering, voedseltekorten, racisme, armoede, gebrek aan schone energie en schoon drinkwater, pandemische ziekten, antibiotica-resistentie, en tal van andere transnationale problemen zoals de opvang van oorlogs-vluchtelingen.
Reparatie is een zaak die Nederland even hard nodig heeft als wij. De kwaliteit van het leven holt hard achteruit, ook in Europa. Echte reparaties van de Afro-surinamers zijn niet mogelijk zonder een integrale aanpak van armoede, ongelijkheid en ecologische degradatie. Wat hebben de nazaten aan een uitkering van 50.000 euro terwijl de plantages van hun voorouders worden vernietigd door kwik en cyanide?
Echte reparaties zijn creatieve processen die de wereld veranderen en mensen nieuwe manieren om mens te zijn laten ontdekken. Herstelbetalingen zijn een one-way street. Het geld stroomt van punt A naar B en er hoeft niets van B naar A. We hoeven verder niets te doen, slechts ontvangen. In feite een diep ingewortelde passieve koloniale houding. Het kolonialisme is dood, maar de koloniale spoken waren nog rond. De reparatiebeweging zit muurvast in kapitalistische, koloniale en raciale concepten.
Franc Weerwind als exponent van de nieuwe wereld
In de strijd voor een rechtvaardige wereldorde, zijn niet Sigrid Kaag of Mark Rutte de sleutelfiguren, maar mensen zoals Franc Weerwind met interculturele sensibiliteit en vaardigheid en een persoonlijkheid die mensen van verschillende etnische groepen aanspreekt.
Weerwind personificeert reparatie. Niet de reparatie via herstelbetalingen, maar de reparatie via integratie. Voor mijn gevoel, en van enkelen die ik erom vroeg, is reparatie van de schade van kolonialisme en slavernij geen zaak die van buitenaf komt. Het is een heling die voortkomt uit de creatieve, zinvolle bezigheid van mensen die met elkaar samenwerken of vechten voor de oplossing van overlevingskwesties. Reparatie is geen herstel van schade, want dat is niet mogelijk. Reparatie moet nieuwbouw zijn, cultureel, politiek en economisch. Reparatie is geen herstelde relatie. Het is een nieuwe relatie tussen metropool en periferie. Het betreft zowel metropool als kolonie.
Reparatie via integratie vereist zowel assimilaties als accommodaties aan beide kanten. Assimilaties zijn veranderingen die een cultuur ondergaat onder invloed van een andere cultuur. Minderheden nemen onder economische en culturele druk de uiterlijke gedragingen en ideeën van de dominante groep over. Accommodaties zijn veranderingen in politieke en bestuurlijke instituten van de dominante samenleving om het leven van minderheden te vergemakkelijken. Accommodaties komen tot stand door politieke agitatie van minderheden waardoor de meerderheid gedwongen wordt veranderingen aan te brengen in maatschappelijke instituten. (Zie het integratiemodel in mijn boek “Srefidensi, de politiek van natievorming”).
Mensen als Franc Weerwind, die komende uit de periferie succes hebben in de metropool, zijn van groot belang voor het bewerkstelligen van de nodige structurele accommocaties in de metropool.
Franc Weerwind werd geboren in Amsterdam uit Surinaamse ouders. Hij groeide op in Amsterdam en was tot voor kort zes jaar lang burgemeester van Almere, een van de meest etnisch diverse grote steden in Nederland. Weerwind was succesvol als burgemeester, mogelijk mede door de skills voor intercultureel leven die hij meekreeg uit zijn Surinaamse achtergrond.
De constructie van een nieuwe wereld
De wereld is bezig te breken uit de keurslijven van etnische culturen.
Natiestaten zijn niet meer in staat de problemen van hun burgers op te lossen. Nederland net zo min als Suriname. Dat komt door globalisatie.
De grote mono-theistische godsdiensten hebben geen antwoorden die voor de gehele mensheid acceptabel zijn. Hetzelfde geldt voor de grote politieke ideologieën zoals het Marxisme en het liberalism. Het zijn alle modellen van een wereld die niet meer bestaat. Er zijn nieuwe modellen nodig die het mogelijk moeten maken dat mensen van verschillende culturen en religieën met elkaar kunnen samenleven.
De globaliserende wereld barst door alle traditionele cultuurpatronen en ideologieën heen.
De wervelwind van het gefinancialiseerde kapitalisme vernietigt elke samenleving en elk ecosysteem.
Wetenschap en technologie lijken de enige overgebleven cultuur te worden, de technologische wereldcultuur. Dat is gezichtsbedrog.
In het wereldwijde landschap van de verdwijnende culturen verschijnen nieuwe vormen van bindingen tussen mensen, nieuwe culturen die zich via nieuwe kunstvormen en levenswijzen manifesteren.
Veel nieuwe cultuurgroepen vormen zich op ICT-platforms en in virtuele para-natuurlijke werelden, zoals de miljoenen mensen die wereldwijd meedoen met computergames, bitcoins, prize fighting voor robots, hackers, enzovoort. Er zijn tal van mogelijkheden voor een internationale reparatie-beweging die “wit” en “zwart” overbrugt.
De speech van Rutte heeft enkele lijnen van het reparatieprogramma van Suriname en Nederland uitgezet.
Zijn speech was “geen punt, maar een komma”. Het was een goed begin voor een benadering van overleg en samenwerking en voor politieke en economische maatregelen om de positie van Suriname integraal te verbeteren, niet alleen ten op zichte van Nederland, maar tegenover de rest van de wereld.
Paramaribo, 29 december 2022, Dr. Wim Bakker, wjbakker@sr.net
14
